De maakbare mens tien jaar jong
In het vruchtbare eerste oogstjaar 2003 bracht de Gezondheidsraad voor het CEG een signalement uit over De maakbare mens. Daarmee richtte het CEG de aandacht op ethische vragen die anno 2013 nog steeds in de belangstelling staan – soms onder de noemer enhancement, wensgeneeskunde, leefstijlgeneeskunde, human engineering of zelfs posthumanisme. In het signalement wordt benadrukt dat enhancement niet zozeer gekenmerkt wordt door haar doelstelling (het op een hoger plan brengen van allerlei menselijke eigenschappen en capaciteiten), maar door het gehanteerde middel: genetische, medische en farmacologische kennis.
De maakbare mens werd deels gebaseerd op actuele ontwikkelingen en deels op denkbare (of mogelijke) ontwikkelingen. De gedachte achter die strategie is dat geanticipeerd kan worden op een mogelijke toekomst. Tien jaar na uitgave is dit verkennende signalement nog steeds lezenswaardig maar niet altijd relevant. Als het gaat om de voorspelde ontwikkeling van ‘cosmetische gentherapie tegen kaalheid’ of een middel waarmee ‘vrouwen hun seksueel functioneren kunnen optimaliseren’ mag tien jaar na dato duidelijk zijn dat het niet altijd zo’n vaart loopt. De gesignaleerde trend van uitdijende indicatiegebieden en niet-medisch gebruik van Ritalin en Viagra is wel nog onverminderd actueel. Discussie over definitie en doel van de geneeskunde dient steeds weer gevoerd te worden omdat medisch-technologische mogelijkheden toenemen en het (gewenste) takenpakket van artsen aan verandering onderhevig is. Het nog te verschijnen CEG signalement over wensgeneeskunde zal die discussie nieuw leven inblazen.
De maakbare mens stipt vraagstukken aan die vandaag de dag minder urgent lijken – weinigen zullen zich echt zorgen maken over het voortbestaan van maatschappelijke pluriformiteit onder druk van dominante schoonheidsidealen. Andere passages zijn onverminderd relevant, denk bijvoorbeeld aan de discussie over ingrepen om functieverlies bij veroudering te herstellen. De hoofdvraag die het signalement stelt is anno 2013 even prangend als lastig te beantwoorden: wat zijn de voorwaarden waaronder artsen enhancement mogelijk kunnen (of moeten) maken en wat kan het overheidsbeleid in dat verband bijdragen?
Lucas Cornips, MPhil, wetenschappelijk secretaris bij de Gezondheidsraad.
Signalering ethiek en gezondheid 2003
-
Handelingen met geslachtscellen en embryo’s
Dit signalement gaat over ingrepen in menselijke geslachtscellen en pre-implantatie embryo’s, gericht op verbetering van medische ...
-
Screening van pasgeborenen op aangeboren stofwisselingsziekten
Een nieuwe analysetechniek (tandem massaspectrometrie; MS/MS) maakt het mogelijk van pasgeborenen afgenomen hielprikbloed te ...
-
Geneesmiddelen voor kinderen
De meeste geneesmiddelen voor kinderen zijn niet getest bij kinderen en zijn vaak niet verkrijgbaar in geschikte vorm en ...
-
De maakbare mens
De biomedische wetenschappen bieden steeds meer technologische mogelijkheden om de gezonde mens naar eigen smaak te ...
-
Eisend gedrag en agressie van zorgvragers
Dit signalement is opgesteld naar aanleiding van signalen uit de praktijk dat eisend gedrag van zorgvragers was toegenomen. Zulk ...
-
Drang en informele dwang in de zorg
Op diverse plaatsen en in diverse situaties binnen de gezondheidszorg worden vormen van drang en informele dwang toegepast, ...
-
Culturele eigenheid en zelfbeschikking van allochtone zorgvragers
Naast individuele zelfbeschikking is er ook culturele zelfbeschikking: de erkenning van culturele identiteit of eigenheid van een ...
-
Zelfbeschikking en eigen verantwoordelijkheid van mensen met een verstandelijke handicap
De zorg aan mensen met een verstandelijke handicap ontwikkelt zich van geïnstitutionaliseerde, aanbodgerichte zorg naar ...