Verslag congres ‘De moraal van digitaal’
Zo’n 170 geïnteresseerden waren op vrijdag 9 oktober jongstleden naar het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven getogen om over e-Health te horen. Het thema was de ethische en filosofische aspecten van het toenemend gebruik van digitale informatie technologie in de zorg, zoals mobiele apps bij de behandeling van patiënten. De organisatie was in handen van het jarige Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek (25 jaar: proficiat!), de Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde en het Centrum voor Ethiek en Gezondheid.
Patiënt als persoon op de voorgrond
In de ochtend stonden er vier lezingen op het programma van gezaghebbende sprekers. Jan Kremer, hoogleraar patiëntgerichte innovatie van het Radboudumc ging in op de vraag of e-Health kan helpen bij het toekomstbestendig maken van de gezondheidszorg, dat wil zeggen betaalbaar en persoonlijker. Hij presenteerde een nieuw paradigma, waarin niet langer de zorg als systeem op de voorgrond zou staan, maar de patiënt als persoon. Kremer verwacht dat digitale technologie bijvoorbeeld in de vorm van een persoonlijk gezondheidsdossier een heel eind kan helpen.
Big data
Jeroen van den Hoven, hoogleraar ethiek en technologie aan de TU Delft, nam het gehoor mee in de spannende wereld van Big Data. Computers kunnen uit de gigantische hoeveelheden data op een heel andere manier kennis genereren dan op de ons in wetenschappelijk onderzoek vertrouwde manieren. Dit stelt wel prangende vragen aan de verantwoordelijkheid, betrouwbaarheid en aansprakelijkheid van het gebruik.
Disciplinering of uitbesteding van moraal?
Bij Marli Huijer, Denker des Vaderlands en onder andere hoogleraar Filosofie van Cultuur, Politiek en Religie aan de Erasmus Universiteit, stond de vraag centraal of e-Health toepassingen als mobiele apps beschouwd moeten worden als nieuwe vormen van disciplinering, zoals Michel Foucault dit verstond, of dat we met Bruno Latour eerder moeten denken aan moraal die uitbesteed kan worden aan technologie. Huijer heeft een voorkeur voor Latours duiding, zeker naarmate het meer zal lukken om eigen doelen te stellen met behulp van apps.
Designer ethics
De lezing van Peter Paul Verbeek, hoogleraar filosofie van mens en techniek aan de Universiteit Twente, sloot in zekere zin aan bij die vraag. Hoe verhouden zich technologie en ethiek in het vinden van de doelen, de oriëntatie van technologie. Zijn antwoord is dat de ethiek niet de grenzen kan stellen van buitenaf, maar met de technologie moet optrekken om deze samen, in een leerproces vorm te geven, een soort van ‘designer ethics’ is zijn antwoord op de uitdagingen van e-Health.
In het middagprogramma waren er diverse workshops waarin van gedachte gewisseld kon worden over ethische en filosofische aspecten van concrete e-Health toepassingen, zoals het implementeren van e-Health, gedragsbeïnvloeding door technologie (persuasive technology), een project met een privacy vriendelijke camera, en toepassingen voor consumenten en patiënten.
Met dank aan het NEON voor dit verslag.