Persbericht: Nieuwe methoden voor ‘vruchtbaarheidsverzekering’ vergen zorgvuldige toepassing
Chemokuur of bestraling leidt soms tot onvruchtbaarheid. Nu de kans toeneemt dat mensen met kanker lang doorleven, wordt dat gevoeld als een steeds groter probleem. Geslachtscellen invriezen voor toekomstig gebruik kan op dit moment alleen bij mannen. Om zo’n ‘vruchtbaarheidsverzekering’ ook voor vrouwen en kinderen mogelijk te maken, werken onderzoekers aan methoden om eierstok- of testisweefsel in te vriezen. Maar het is nog lang niet zeker dat dit op een later tijdstip voortplanting mogelijk zal maken. Over de voorwaarden waaronder dat invriezen nu al verantwoord aan patiënten kan worden aangeboden, bestaat in ons land nog onvoldoende overeenstemming. Verder is debat nodig over toepassing om niet-medische redenen, bij vrouwen die het verwezenlijken van hun kinderwens willen uitstellen. Dit schrijft de Gezondheidsraad in een signalement dat vandaag verschijnt in het CEG-rapport ‘Signalering ethiek en gezondheid 2004’.
Invriezen van sperma wordt al sinds lang toegepast bij medische behandelingen die de vruchtbaarheid kunnen aantasten. Prepuberale jongens hebben echter nog geen zaadcellen en bij vrouwen en meisjes blijkt invriezen van eicellen lastig. Invriezen van testis- of eierstokweefsel lijkt een veelbelovend alternatief. Als de patiënt is behandeld en genezen zou terugplaatsing van het weefsel (‘autotransplantatie’) moeten leiden tot productie van geslachtscellen, zodat ook voortplanting weer mogelijk wordt. In dierproeven blijkt dit inderdaad al succesvol. Er zijn echter nog flinke hindernissen. Zo moet bij kanker het risico vermeden worden dat tumorcellen opnieuw in het lichaam terechtkomen.
In ons land is tot nu toe bij enkele tientallen vrouwen en meisjes eierstokweefsel ingevroren. In het buitenland zijn ook al gevallen van terugplaatsing gemeld. Die hebben geleid tot (tijdelijk) herstel van de menstruele cyclus. Dit voorjaar rapporteerden Amerikaanse onderzoekers een succesvolle IVF-bevruchting met eicellen uit een autotransplantaat. De vrouw had het weefsel zes jaar eerder laten invriezen toen ze wegens borstkanker chemotherapie moest ondergaan. Zwangerschap is echter nog niet gemeld.
Voor vrouwen, jongens en meisjes die door een medische behandeling hun vruchtbaarheid dreigen te verliezen, kunnen de nieuwe methoden van groot belang zijn. Maar de ingreep is niet geheel zonder risico en de onzekerheid over de bruikbaarheid van ingevroren weefsel is nog groot. Dat roept de vraag op onder welke voorwaarden invriezen van eierstok- of testisweefsel nu al verantwoord aan patiënten kan worden aangeboden. Juist omdat de methode nog experimenteel is, is een zorgvuldige selectie van patiënten geboden. Ook zijn informed consent en counseling van groot belang.
Als vruchtbaarheidsverzekering door invriezen van eierstokweefsel mogelijk blijkt, is niet denkbeeldig dat daarom ook gevraagd zal worden om een niet-medische reden, namelijk door vrouwen die voorzien dat ze niet tijdig zullen toekomen aan kinderen krijgen. Die toepassing staat haaks op het streven vrouwen te stimuleren op jongere leeftijd zwanger te worden. Maar ook met de beste maatregelen valt niet te voorkomen dat sommige vrouwen in een reproductieve tijdsklem terechtkomen. De vraag is dan of het rechtvaardig zou zijn hun die mogelijkheid van vruchtbaarheidsverzekering te onthouden. Bezinning en debat hierover zijn nodig.
’‘Vruchtbaarheidsverzekering’: medische en niet-medische redenen’ is een van de zeven signalementen in Signalering ethiek en gezondheid 2004. Dit rapport wordt jaarlijks uitgebracht door het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG). Het vormt de basis voor de Agenda ethiek en gezondheid die het ministerie van VWS op prinsjesdag met de Rijksbegroting aan de Tweede Kamer aanbiedt. De afzonderlijke signalementen zijn opgesteld onder verantwoordelijkheid van de Gezondheidsraad of de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg.