Els Borst Lezing: Onrechtvaardige gezondheidsverschillen in ethisch perspectief
2024
Elfde Els Borst Lezing
2024
Elfde Els Borst Lezing
“Dit is onze ethiek, de ethiek van het kloppende hart en de ronkende maag” - Hafez Ismaïli M’hamdi
De ontvangstzaal in het B30 gebouw was gevuld met gasten die nieuwsgierig waren naar het thema van de 11e Els Borst lezing: “Onrechtvaardige gezondheidsverschillen in ethisch perspectief.”
Acteur David Geysen opende de dag met een persoonlijke vertelling over gezondheidsverschillen, waarbij hij ervaringen van mensen van de straat het gebouw in bracht. Zijn verhaal over ongelijkheid raakte veel mensen in de zaal. Daarna kondigde dagvoorzitter Martine de Vries de drie sprekers aan, die het thema van de dag vanuit verschillende perspectieven benaderden. Ook werd de ‘Waagschaal’ uitgereikt aan de winnaar van de CEG-Ideeënwedstrijd en was er een speciale gast aanwezig: Laurentien van Oranje.
Onrechtvaardige gezondheidsverschillen in ethisch perspectief
“Als je te dik bent, heb je niet genoeg je best gedaan om af te vallen.”
Marcel Verweij, hoogleraar Wijsgerige Ethiek, betoogde dat maatschappelijke gezondheidsverschillen een vorm van structureel onrecht zijn. Verweij stelde het idee van individuele verantwoordelijkheid voor gezondheid ter discussie en gebruikte obesitas als voorbeeld. Volgens hem is obesitas niet alleen een kwestie van persoonlijke keuzes, maar eerder een gevolg van een ongezonde marktcyclus en bredere maatschappelijke factoren.
Zijn voorstel: organisaties, bedrijven en overheden samen aan de tafel met burgers om gezamenlijk de maatschappelijke gezondheidsongelijkheid terug te dringen.
“Zolang onderzoekers in hun eigen bubbel leven, moeten we goed nadenken over wie we onderzoek laten doen naar sociaaleconomische gezondheidsverschillen.”
Gera Nagelhout, bijzonder hoogleraar ‘Gezondheid en welzijn van mensen met een lagere sociaaleconomische positie’, benadrukte dat juist de mensen voor wie gezond leven het moeilijkst is, betrokken moeten worden bij onderzoek naar gezondheidsverschillen. Nagelhout illustreerde haar standpunt met een gedachte-experiment over het wetenschapssysteem. Vaak blijkt uit onderzoek dat mensen met een lagere sociaaleconomische positie moeilijker te bereiken zijn en soms wantrouwen hebben. Hierdoor richten onderzoekers zich voornamelijk op mensen uit middelbare of hogere sociaaleconomische groepen, die gemakkelijker bereikbaar zijn — vaak zonder dat dit bewust wordt gedaan.
Nagelhout pleitte daarom voor meer betrokkenheid en gelijkwaardigheid in haar onderzoek. Ze vond het belangrijk om tijd te investeren in het opbouwen van een vertrouwensband met de doelgroep. Haar doel was om het wetenschapssysteem te veranderen, zodat onderzoekers uit hun eigen bubbel stappen om samen te werken met de mensen waar het onderzoek daadwerkelijk om draait.
“Wij stervelingen kunnen maar weinig met ethiek voor engelen.”
CEG-vicevoorzitter Ismaïli M’hamdi reflecteerde op de meerwaarde van ethiek en hoe dit gebruikt kon worden om onrechtvaardige gezondheidsverschillen te verkleinen. Het onnodige verlies van leven, gezondheid en geluk deed moreel pijn. Ismaïli M’hamdi stelde de kritische vraag of de ethiek in verbinding stond met de wereld waarover zij oordeelde. Hij legde uit dat ethiek kritisch oordeelde over de gezondheidsverschillen, maar toch praktisch weinig invloed uitoefende op de politieke veranderingen om daadwerkelijk ongelijkheid tegen te gaan.
Enkel argumentatieve ethiek had te beperkte invloed op de menselijke drijfveren en de vorming van beleid. Er is meer reflexiviteit nodig waarin ethiek van het hart centraal moet staan. Ismaïli M’hamdi beschreef de zoektocht naar de affectieve toewijding in de samenleving en de taak die ethiek hierin heeft. Ethiek kan helpen bij het scheppen van een rechtvaardigere samenleving, bijvoorbeeld de stap van regels en richtlijnen, formulering van beleid en het creëren van kansen op fatsoenlijk onderwijs.
Tweede editie van de CEG-Ideeënwedstrijd was wederom een succes met het doel om ruimte te geven aan frisse ideeën over ethiek en gezondheid uit alle hoeken van de samenleving. Tijdens de wedstrijd kregen jonge onderzoekers of experts de gelegenheid om hun verhaal te doen over een onderwerp naar keuze met een ethische invalshoek.
In de vorm van een Pecha Kucha van 6 minuten brengen drie genomineerden de kernboodschap over aan het publiek:
Nathalie Notermans (Wat is goed ouderschap) zie hier de video
Lieke Baas (Al beter? De vele betekenissen van ‘genezing’) zie hier de video
Charlotte Graafland (Niet óf, maar wanneer: de waarde van timing-voorspelling voor dementie).
Er kon echter maar één de winner zijn en dat was Charlotte Graafland. Zij won de Waagschaal en bracht een prachtig verhaal over met als kernboodschap de invloed van biomarkers bij de voorspelling of en wanneer je dement zult worden en de waarde hiervan.
De video waarin Charlotte Graafland haar verhaal doet op de Els Borst Lezing is hier te zien.
Als speciale gast was prinses Laurentien van Oranje aanwezig. Zij deelde haar ervaringen als co-founder & director van de number 5 foundation. Tijdens een interview met Martine de Vries legde zij uit hoe een herstelgerichte oplossing voor de kinderopvangtoeslagaffaire er uit zou moeten zien en wat hierbij rechtvaardig was.
Voor meer informatie en uitleg over de stichting kan u terecht op de website van de number 5 foundation.
