'Ik kom zo bij u...'

“We zijn gewoon aan het overleven”

Zorgverleners onder zware druk door keuze tussen cliënten

Verpleegkundigen, verzorgenden en begeleiders in de langdurige zorg moeten onder forse werkdruk onmogelijke keuzes maken tussen cliënten die allen om noodzakelijke zorg vragen. Daardoor worden ze belast met grote dilemma’s die hun werk nog zwaarder maken. Keuzes over wie zorg krijgt en wie niet horen niet op het bordje van individuele zorgverleners. Ontwikkel beleid voor een rechtvaardige verdeling van schaarse zorg en betrek zorgverleners daarbij. Dat zegt het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) in het rapport “Ik kom zo bij u…” Verpleegkundigen, verzorgenden en begeleiders onder druk door personeelstekort. Het rapport werd gisteren aangeboden aan minister Bruijn van VWS.

Zorgverleners voelen zich niet gehoord

Zorgverleners in de langdurige zorg ervaren een kloof met beleid en bestuur en missen erkenning van de extra werklast door het personeelstekort. Door echt te luisteren naar hen wordt die last tastbaar: het is regelmatig niet mogelijk om iedere cliënt de zorg en aandacht te geven die nodig is. Zorgverleners voelen zich tekortschieten naar cliënten en collega’s en overschrijden daarop hun eigen grenzen. Ze gaan nog langer en harder werken, ten koste van hun eigen gezondheid en privéleven. Dat zorgt weer voor extra uitval van personeel.

“Opeens stond ik er alleen voor”

Het CEG hoorde in de interviews met zorgmedewerkers uit de thuiszorg, verpleeghuiszorg en gehandicaptenzorg schrijnende verhalen. Zoals: “Opeens stond ik er alleen voor, voor drie afdelingen waar ik medicijnen moest uitdelen en ik had nog een cliënt die terminaal lag. Ik moest helemaal aan de andere kant van het verpleeghuis medicijnen uitdelen. Ondertussen ligt die meneer daar dood te gaan en om 22 uur is hij overleden. Ik kon niemand om hulp roepen.” De verhalen suggereren dat er plekken zijn waar geen sprake meer is van adequate zorg en normale werkomstandigheden. Hoewel er natuurlijk ook plekken zijn waar het wel goed gaat.

Reactie minister Bruijn

Minister van VWS Jan Anthonie Bruijn zei bij de overhandiging: “Het zou niet zo moeten zijn dat je als zorgmedewerker voor een duivels dilemma komt te staan en moet kiezen tussen je cliënten. We nemen deze signalen serieus. Samen met werkgevers bekijken we hoe we zeggenschap van zorgmedewerkers binnen hun organisatie én beleid kunnen vergroten, zodat zorgmedewerkers met plezier hun werk kunnen blijven doen.”

Zorg is meer dan een steunkous aandoen

Verpleegkundigen, verzorgenden en begeleiders zijn kwetsbaar, omdat ze heel dicht bij de cliënt staan en er geen ondergeschikte is die werk kan overnemen. Daarbij zijn de mensen voor wie zij zorgen langdurig zeer afhankelijk van hen. Zorg is meer dan een steunkous aandoen, of een infuus inbrengen. ‘Zorgen’ is met aandacht, toewijding en betrokkenheid handelen, en zo ook bijdragen aan de kwaliteit van leven van de cliënt. Dat ligt zorgverleners na aan het hart en is onderdeel van hun professionele identiteit, waardoor het gevoel van tekortschieten hen diep raakt. De frustratie en machteloosheid klinken in hun verhalen door.

Betrek de mensen op de werkvloer

Zorgverleners geven ook aan dat veel maatregelen op de werkvloer anders uitpakken dan bedoeld. Daarom willen zij meer betrokken worden bij beleids- en organisatieontwikkeling.  Beschouw zorgverleners niet enkel als uitvoerders, maar als professionals met visie en recht op zeggenschap. Hen laten meedenken over nieuwe beleids- en organisatiemaatregelen is noodzakelijk om passende en bruikbare oplossingen te vinden binnen de complexe structuren van onze gezondheidszorg.

Fundamentele keuzes noodzakelijk

Het CEG roept de politiek op om fundamentele keuzes te maken. Zolang we blijven vasthouden aan het ideaal van volledige en gelijke toegang tot zorg, zonder duidelijke keuzes te maken over prioriteiten, de verdeling van zorg, en over wat aanvaardbare in plaats van optimale kwaliteit van zorg is, wordt de morele last als gevolg van personeelsschaarste afgewenteld op de individuele zorgverlener, zo laat dit rapport zien.

Daarnaast is een publiek debat over de toekomst van de zorg noodzakelijk om draagvlak voor scherpe keuzes te creëren. Met vragen als: Wie krijgt zorg en wie niet? Hoe gaan we prioriteren en welke zorgnormen houden we aan? Hoe kunnen we de werkomstandigheden van begeleiders, verzorgenden en verpleegkundigen beter maken en het zorgberoep daarmee aantrekkelijker?  

CEG-Els Borst Lezing

Onmogelijke keuzes bij tekort aan zorgverleners is ook het onderwerp van de CEG-Els Borst Lezing op woensdag 26 november in Den Haag. Sprekers: Bianca Buurman, voorzitter V&VN & hoogleraar Acute Ouderenzorg, en Alistair Niemeijer, CEG-commissielid en universitair docent en onderzoeker Zorgethiek & Beleid.