Verpleegkundigen, verzorgenden en begeleiders onder druk door personeelstekort
20 november 2025
20 november 2025
Dit rapport is een vervolg op de publicatie Code Rood. Code Rood ging over morele uitgangspunten bij het rechtvaardig verdelen van langdurige schaarse zorg. “Ik kom zo bij u…” gaat in op de morele uitdagingen die zorgverleners op de werkvloer ervaren door het tekort aan personeel. Het CEG sprak met verpleegkundigen, verzorgenden en begeleiders in de verpleeg- en verzorgingstehuizen, de thuiszorg en de gehandicaptenzorg.
Het CEG wil hiermee individuele zorgverleners erkenning geven: enerzijds voor de morele last die zij dragen als gevolg van het structurele tekort aan personeel in de zorg, en anderzijds voor het feit dat deze professionals door hun expertise cruciale inzichten hebben in oplossingen die aansluiten bij de praktijk. Het is daarmee een oproep om niet alleen de statistieken over het tekort aan zorgpersoneel serieus te nemen, maar ook de morele en menselijke aspecten van het verlenen van zorg in tijden van schaarste. Daarbij is het ook belangrijk om te luisteren naar de suggesties en behoeften van zorgverleners.
"Ik kom zo bij u…” Verpleegkundigen, verzorgenden en begeleiders onder druk door personeelstekort is onderdeel van de thema's "Zorgverleners en beroepsethiek" en "Verdeling van middelen en schaarste"
De vraag naar zorg neemt de komende decennia toe. Daardoor is er meer zorgpersoneel nodig. Nederland kampt echter met een tekort aan zorgpersoneel en dit tekort loopt in de toekomst verder op. Uit onderzoek blijkt dat stressvolle situaties of dilemma’s kunnen ontstaan wanneer zorgverleners patiënten zien lijden doordat de continuïteit van zorg niet geboden kan worden.
In de publicatie Code Rood uit 2023 concludeerde het CEG dat bij langdurige schaarste aan personeel en middelen in de zorg lastige beslissingen moeten worden genomen over wie welke zorg, tijd en aandacht ontvangt van het beschikbare zorgpersoneel, en wie niet. Wanneer daar geen weloverwogen beleid voor bestaat, zal een scheve en onrechtvaardige verdeling van zorg ontstaan. Het CEG concludeerde verder dat langdurige schaarste vraagt om politieke keuzes met draagvlak vanuit de samenleving en de zorg. Zolang dat niet gebeurt, belanden die moeilijke keuzes op de werkvloer, op het bord van de individuele zorgverleners.
Dit rapport gaat in op het perspectief van zorgverleners op het personeelstekort. Hoe ervaren verpleegkundigen, verzorgenden en begeleiders het personeelstekort? Wat zijn de morele uitdagingen van verpleegkundigen, verzorgenden en begeleiders als gevolg van een tekort aan (gekwalificeerd) zorgpersoneel? Welke lessen zijn er uit deze morele uitdagingen te trekken voor regering, parlement, beleidsmakers en zorgbestuurders?
Verpleegkundigen, verzorgenden en begeleiders in de langdurige zorg komen door het personeelstekort in situaties terecht waarin ze niet meer zorg kunnen bieden zoals zij zouden willen. Ze weten wat het goede is om te doen, maar kunnen daar niet naar handelen. Het structurele tekort aan menskracht dwingt hen om te kiezen wie tijd, aandacht en zorg en begeleiding ontvangt. Dit soort keuzes druisen in tegen hun professionele en persoonlijke waarden en leidt tot morele stress.
De feitelijke verantwoordelijkheid voor het omgaan met de gevolgen van het personeelstekort – zoals de verdeling van aandacht en het opvangen van uitval – komt terecht bij zorgverleners op de werkvloer. Zij dragen niet alleen de fysieke, maar ook de morele en emotionele consequenties van structurele personeelstekorten. Daar komt bij dat de zorgverleners het eerste aanspreekpunt zijn voor cliënten en hun naasten. Zij ervaren ook nog de morele last van het moeten uitleggen waarom de moeilijke keuzes nodig zijn.
Zorg is ingebed in maatschappelijke en politieke structuren die de omstandigheden bepalen waaronder zorg geboden wordt. Bredere politieke en beleidsmatige keuzes (of het uitblijven daarvan) werken door in de praktijk en bepalen de positie en handelingsruimte van zorgverleners, terwijl zorgverleners hier geen of maar beperkte invloed op hebben. De morele last van structurele schaarste mag daarom niet afgewenteld worden op individuele zorgverleners.
Martine de Vries (voorzitter CEG), Deborah Levie en Virgil Rerimassie hebben het rapport op 19 november aangeboden op het Ministerie van VWS aan de Minister van VWS, Jan Anthonie Bruijn.
Uit de interviews komt naar voren dat goed zorgen onder druk staat. De morele last van het personeelstekort wordt ongelijk verdeeld en gedragen en mag niet afgewenteld worden op individuele zorgverleners. Dat is onhoudbaar én onrechtvaardig voor zorgverleners, en leidt uiteindelijk tot een afname van de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg voor de samenleving.
Het CEG roept regering en parlement op om nu verantwoordelijkheid te nemen voor structurele keuzes in de zorg en een grondig publiek debat te initiëren: hoe kunnen we als vergrijzende samenleving goed blijven zorgen? Wie krijgt zorg en wie niet wanneer we niet aan alle zorgvragen kunnen voldoen? Hoe gaan we prioriteren en welke zorgnormen houden we aan? Het CEG roept daarnaast op om zorgverleners als essentiële bron van wijsheid structureel te betrekken bij beleidsontwikkeling, organisatiekeuzes en ethische kaders rond schaarste.
