Publicaties
-
6e Els Borst Lezing - Nieuwe voortplantingstechnologie, nieuwe familievormen, nieuwe ethische vragen?
Vandaag, woensdag 5 september, heeft Annelien Bredenoord, hoogleraar hoogleraar Ethiek van Biomedische Innovatie aan het UMC Utrecht en de Universiteit Utrecht, de 6e Els Borst Lezing uitgesproken met de titel Nieuwe voortplantingstechnologie, nieuwe familievormen, nieuwe ethische vragen?
-
Digitale dokters - Een ethische verkenning van medische expertsystemen
Medische expertsystemen kunnen zich volgens sommige bedrijven ontwikkelen tot ‘digitale dokters’. In de praktijk roept de komst van deze toepassingen van kunstmatige intelligentie ethische vragen op.
-
5e Els Borst Lezing. Kwaliteit van zorg: wie mag het zeggen?
Vandaag, dinsdag 14 november, spreekt prof. dr. Joris Slaets, hoogleraar ouderengeneeskunde in Groningen en directeur van de Leyden Academy on Vitality and Ageing, de 5e Els Borst Lezing uit onder de titel Kwaliteit van zorg: wie mag het zeggen? -
Geslachtscellen uit het lab
De techniek waarmee in het laboratorium zaad- en eicellen gemaakt kunnen worden (in-vitrogametogenese, IVG) belooft in theorie dat iedereen een genetisch eigen kind kan krijgen, ook als dat niet op de natuurlijke manier kan. Naast de technische haken en ogen die er nog zijn, kleven hieraan ook de nodige ethische vragen. Welke risico’s zijn er bijvoorbeeld voor de gezondheid en het welzijn van kinderen die met IVG worden verwekt? Wat doet het met een kind om genetisch verwant te zijn aan slechts één ouder, of juist aan drie of meer ouders? Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid roept op tot discussie over deze nieuwe voortplantingstechnologie. -
4e Els Borst Lezing: Omwille van de feiten en de democratie
Op 30 november sprak Trudy Dehue, wetenschapsonderzoeker en emeritus hoogleraar, de 4e Els Borst Lezing uit onder de titel Omwille van de feiten en de democratie. -
Leefstijlbeïnvloeding op de werkvloer
Meer bewegen, gezonder eten, stoppen met roken. Het zijn voorbeelden van “adviezen” van werkgevers om hun werknemers gezonder te laten leven. Deze pogingen tot beïnvloeding kunnen echter op gespannen voet staan met de vrijheid van werknemers. Hoe ver kunnen, mogen of moeten werkgevers gaan in het bevorderen van een gezonde leefstijl van werknemers? Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) pleit voor goede, duidelijke afspraken tussen werkgevers en werknemers over leefstijlbeïnvloeding op de werkvloer
-
Leefstijlbeïnvloeding op de werkvloer
Meer bewegen, gezonder eten, stoppen met roken. Het zijn voorbeelden van “adviezen” van werkgevers om hun werknemers gezonder te laten leven. Deze pogingen tot beïnvloeding kunnen echter op gespannen voet staan met de vrijheid van werknemers. Hoe ver kunnen, mogen of moeten werkgevers gaan in het bevorderen van een gezonde leefstijl van werknemers? Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) pleit voor goede, duidelijke afspraken tussen werkgevers en werknemers over leefstijlbeïnvloeding op de werkvloer. -
Samen zorgen in de wijk
Veel gemeenten zetten sociale wijkteams in voor de organisatie van passende zorg en maatschappelijke ondersteuning. In deze wijkteams werken hulpverleners met verschillende beroepsachtergronden samen en doen zij een beroep op de hulp van vrijwilligers en mantelzorgers. Deze nieuwe manier van samen zorgen in de wijk roept een aantal ethische kwesties op die aandacht verdienen, concludeert het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG). -
Leefstijlbeïnvloeding: tussen betuttelen en verwaarlozen
Dit signalement brengt in kaart welke argumenten worden gebruikt in het publieke debat over leefstijlbeïnvloeding en eventuele betutteling, welke posities daarin kunnen worden onderscheiden en welke afwegingen moeten worden gemaakt om leefstijlbeïnvloeding te rechtvaardigen dan wel af te wijzen.
-
Integriteit in zorgorganisaties: perspectieven van bestuurders
Een gebrek aan integriteit wordt regelmatig als oorzaak aangewezen voor incidenten in de zorg. Diverse zorginstellingen zijn integriteitsbeleid aan het vormgeven. Maar in de discussie over integriteit ontstaat vaak een eendimensionaal beeld, terwijl integriteit een complex begrip is. Dit signalement onderzoekt de mogelijkheden en grenzen van bestuurders in het bevorderen van integriteit in zorgorganisaties. Het heeft als doel het debat over integriteit in zorgorganisaties een stap verder te brengen en bestuurders handvatten te bieden voor het bevorderen van integriteit in hun organisatie.
-
Integriteit in zorgorganisaties: perspectieven van bestuurders
Een gebrek aan integriteit wordt regelmatig als oorzaak aangewezen voor incidenten in de zorg. Diverse zorginstellingen zijn integriteitsbeleid aan het vormgeven. Maar in de discussie over integriteit ontstaat vaak een eendimensionaal beeld, terwijl integriteit een complex begrip is. Dit signalement onderzoekt de mogelijkheden en grenzen van bestuurders in het bevorderen van integriteit in zorgorganisaties. Het heeft als doel het debat over integriteit in zorgorganisaties een stap verder te brengen en bestuurders handvatten te bieden voor het bevorderen van integriteit in hun organisatie. -
3e Els Borst Lezing: De mens achter de moleculen
Op 24 november sprak Bert Keizer, arts, filosoof en schrijver, de 3e Els Borst Lezing uit onder de titel De mens achter de moleculen. Lees de 3e Els Borst Lezing: de mens achter de moleculen
-
Wensgeneeskunde
De term wensgeneeskunde is een betrekkelijk nieuw containerbegrip waarmee allerlei medische behandelingen worden aangeduid die zonder direct medische noodzaak worden verricht. Wensgeneeskunde komt voor in alle domeinen van de geneeskunde: in de basiszorg en in de medisch specialistische zorg en bij commerciële aanbieders zowel in Nederland als in het buitenland. Harde cijfers zijn er niet, maar algemeen lijkt de indruk te bestaan dat wensgeneeskunde in omvang toeneemt. Er kan steeds meer en dus gebeurt er steeds meer. -
2e Els Borst Lezing: Bescheiden professies
Evidence based werken volgens richtlijnen en protocollen is een belangrijke standaard in de curatieve gezondheidszorg. Sommigen vinden dat dit ook zou moeten gelden in de ondersteunende zorg, het welzijnswerk en de jeugdzorg. Is evidence based werken ook de juiste aanpak buiten de cure? Wordt daarmee de ethische vraag wat goede zorg niet versmald tot wat bewezen effectieve zorg is? In de tweede Els Borst Lezing geeft Margo Trappenburg haar visie op die vraag.
-
Wanneer samen beslissen niet vanzelf spreekt: Reflecties van patiënten en artsen over gezamenlijke besluitvorming
Vroeger bepaalde de dokter wat goed was en volgde de patiënt zijn advies. Tegenwoordig zijn patiënten mondiger en beslissen zij mee over hun behandeling. Dat is tenminste het streven. Maar hoe voltrekt gezamenlijke besluitvorming zich in de dagelijkse praktijk? Hoe gaat het als patiënten zelf lastig kunnen beslissen? Welke dilemma’s doen zich hierbij voor? Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) heeft dit proces met interviews inzichtelijk gemaakt in het signalement ‘Wanneer samen beslissen niet vanzelf spreekt. Reflecties van patiënten en artsen over gezamenlijke besluitvorming’. -
Leefstijlbeïnvloeding: tussen betuttelen en verwaarlozen
Dit signalement brengt in kaart welke argumenten worden gebruikt in het publieke debat over leefstijlbeïnvloeding en eventuele betutteling, welke posities daarin kunnen worden onderscheiden en welke afwegingen moeten worden gemaakt om leefstijlbeïnvloeding te rechtvaardigen dan wel af te wijzen. -
1e Els Borst Lezing: Kleine ode aan onafhankelijkheid
Op 10-10-2013 vond tijdens het jubileumsymposium van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) de eerste Els Borst Lezing plaats. De lezing is een initiatief van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) en is bij gelegenheid van de viering van het tienjarig bestaan ingesteld. -
Gezamenlijke besluitvorming door zorgverlener en patiënt - normatieve achtergrond
Deze achtergrondstudie van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) levert een bijdrage aan het advies van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg De participerende patiënt (RVZ juni 2013). Deze studie beschrijft de normatieve achtergrond van het concept ‘gezamenlijke besluitvorming’; een begrip dat centraal staat in het genoemde RVZ advies. We belichten hier een aantal impliciete en expliciete uitgangspunten, waarden, normen en opvattingen die ten grondslag liggen aan dit beleidsconcept.
-
Geactualiseerde Argumentenwijzer over Elektronische Patiëntendossiers
In 2011 publiceerde het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) de Argumentenwijzer EPD’s, waarin de voor- en nadelen van elektronische gegevensuitwisseling in de zorg op rij waren gezet. Sindsdien is er veel veranderd op het gebied van elektronische patiëntendossiers. De Zorginfrastructuur, toen aangeduid met de term het ‘landelijk EPD’, heeft een andere opzet gekregen. Steeds meer zorginstellingen geven hun patiënten online inzage in hun medische gegevens. Bovendien zijn er nieuwe mogelijkheden voor patiënten om zelf een persoonlijk gezondheidsdossier (PGD) bij te houden. De Argumentenwijzer voor Elektronische Patiëntendossiers biedt een overzicht van voor- en nadelen bij de verschillende vormen van digitale gegevensverzameling en –uitwisseling en helpt burgers om zelf een afweging te maken. Vandaag publiceert het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg deze geactualiseerde Argumentenwijzer . De Argumentenwijzer verschijnt alleen digitaal, in de vorm van een aantal webpagina’s, die u ook gemakkelijk op tablet en smartphone kunt raadplegen.
-
Leefstijldifferentiatie in de zorgverzekering: een overzicht van ethische argumenten
Moeten mensen die roken, alcohol drinken, onveilige seks hebben, teveel eten, blessuregevoelige sporten beoefenen of een andere ongezonde leefstijl hebben, meer premie, eigen risico of eigen betalingen afdragen voor de basiszorgverzekering? En moeten mensen die deze dingen niet doen korting krijgen? Dit signalement van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid ordent de ethische relevante argumenten vóór en tegen financiële differentiatie naar leefstijl in de basiszorgverzekering.
-
Leefstijldifferentiatie in de zorgverzekering: een overzicht van ethische argumenten
Leefstijldifferentiatie in de zorgverzekering: een overzicht van ethische argumenten
Moeten mensen die roken, alcohol drinken, onveilige seks hebben, teveel eten, blessuregevoelige sporten beoefenen of een andere ongezonde leefstijl hebben, meer premie, eigen risico of eigen betalingen afdragen voor de basiszorgverzekering? En moeten mensen die deze dingen niet doen korting krijgen? Dit signalement van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid ordent de ethische relevante argumenten vóór en tegen financiële differentiatie naar leefstijl in de basiszorgverzekering.
-
Rechtvaardige selectie bij een pandemie
_“If we are to adequately prepare for a pandemic of influenza,how should we prepare to be ethical?” (Thomas ea. 2007)._ Dit citaat geeft precies de vraag weer waarop dit signalement een antwoord geeft. Als deze winter zich een grieppandemie voordoet, zijn we dan goed voorbereid, ook in ethisch opzicht? -
Toekomstverkenning Ethiek en Gezondheid
Door nieuwe medische en technologische ontwikkelingen en nieuwe vormen van zorg kunnen we onze gezondheid beter dan ooit in stand houden, verbeteren of zelfs voorspellen. Veel ontwikkelingen op het gebied van gezondheid dragen grote beloftes in zich, maar roepen ook maatschappelijke en ethische vragen op. De Toekomstverkenning Ethiek en Gezondheid biedt een breed overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van gezondheid en agendeert de belangrijkste ethische vraagstukken voor de nabije toekomst. -
De mens centraal? Ethische dilemma’s bij gezondheidsbeleid met goede zorg voor dier en natuur
Hoeveel geiten mag je ruimen om één mensenleven te redden? Moet je mensen wel adviseren om met het oog op hun gezondheid tweemaal in de week vis te eten als dat leidt tot overbevissing? En wat te denken van de negatieve effecten van humane geneesmiddelen op het oppervlakte- en grondwater? Het zijn een paar voorbeelden van ethische kwesties die de aanleiding zijn geweest voor het opstellen van dit signalement. -
Laaggeletterdheid te lijf
Zorgverleners moeten er beter op bedacht zijn dat patiënten het vaak niet alleen moeilijk vinden hun eigen gezondheidssituatie te begrijpen, maar dat een grote groep ook niet goed kan lezen en schrijven. -
Briefadvies genetische aanleg en registratie van etniciteit
Het CEG heeft – op verzoek van voormalig staatssecretaris Bussenmaker van VWS - een verkenning gedaan naar de relatie tussen gezondheid en etnische herkomst en naar de mogelijkheid en wenselijkheid van registratie van etniciteit ten bate van individuele patiëntenzorg, bevolkingsonderzoek en wetenschappelijk onderzoek. Daarbij is ook gelet op de bescherming van individuele patiëntenbelangen en de toereikendheid van mogelijkheden voor onderzoek. -
Het ‘duizend dollar genoom’: een ethische verkenning
p. Er is een debat nodig over de beloftes en de risico’s die zijn verbonden aan de snelle ontwikkelingen in de genoomtechnologie. Wanneer en op welke manier is het verantwoord iemands volledige genoom in kaart te brengen? Dat vraagt om herziening van bestaande beoordelingskaders en om nieuwe richtlijnen. Dit schrijft de Gezondheidsraad in een signalement over het zogenoemde ‘duizend dollar genoom’. -
Ver weg en toch dichtbij? Ethische overwegingen bij zorg op afstand
p. De meeste telezorg (zorg op afstand) bevindt zich nu nog in een pilot-stadium en is nog een aanvulling op de bestaande zorg. Maar wat te denken van de situatie dat zorg op afstand een groot deel van de nabije zorg in huis zal vervangen? -
Wie betaalt, bepaalt? Over financiering en het ontwikkelen van medische kennis.
Medische onderwerpen en kennisgebieden die commercieel niet aantrekkelijk zijn, dreigen achter te blijven bij onderwerpen en kennisgebieden waarmee wel geld te verdienen valt. -
Dilemma’s van verpleegkundigen en verzorgenden
p. Het gaat in dit signalement om actuele dilemma’s die verpleegkundigen en verzorgenden ervaren in hun dagelijks werk. Dilemma’s die te maken hebben met recente (beleids)veranderingen en actuele ontwikkelingen in de gezondheidszorg, zoals andere wetgeving (Wmo en Zvw), andere financieringsystemen (ZZP’s en DBC’s), meer publieke verantwoording en verschuivende taken van artsen naar verpleegkundigen en van verpleegkundigen naar verzorgenden. -
Met de camera aan het ziekbed
p. Wie de televisie aanzet, heeft een goede kans midden in een operatie terecht te komen, mee te kijken tijdens een consult bij de huisarts of een journalistiek item over de zorg te zien. Programma’s over gezondheid en ziekte zijn populair, variërend van nieuws en themaprogramma’s tot reality-series. -
Zorg voor het ongeboren kind
p. Door de toegenomen mogelijkheden om de foetus al voor de geboorte te behandelen, rijst de vraag wat dit betekent voor de verantwoordelijkheid van artsen en andere hulpverleners in de prenatale zorg. En wat betekent de mogelijkheid van foetale therapie eigenlijk voor de positie van de zwangere zelf? -
Dilemma’s op de drempel
Een steviger moreel houvast en meer maatwerk in de aanpak van de jeugdzorg zijn dringend nodig. Dat is een belangrijke uitkomst van het CEG-signalement ‘Dilemma’s op de drempel’, dat de morele onzekerheden van jeugdzorgwerkers in kaart brengt en suggesties biedt vooroplossingen. -
Argumentenwijzer voor het debat over orgaandonatie
De analyses uit Afscheid van de vrijblijvendheid en het signalement Financiële stimulering van orgaandonatie (2007) heeft het CEG laten verwerken in een Argumentenwijzer. Deze overzichtelijke en kleurrijke brochure geeft de belangrijkste discussiepunten en hun morele implicaties in het debat over orgaandonatie weer.
-
Afscheid van de vrijblijvendheid
In ‘Afscheid van de vrijblijvendheid. Beslissystemen voor orgaandonatie in ethisch perspectief’ geeft prof. dr. G.A. den Hartogh, hoogleraar ethiek aan de Universiteit van Amsterdam, antwoord op de vraag welk systeem om burgers te laten beslissen over postmortaal doneren van organen ethisch gezien de voorkeur heeft. -
Passend bewijs. Ethische vragen bij het gebruik van evidence in het zorgbeleid
_Hard bewijs niet de enige maat voor goede zorg._ Niet voor alle vormen van zorg is door grootschalig en gecontroleerd onderzoek hard bewijs te verkrijgen. -
Financiële stimulering van orgaandonatie
Wat te doen aan het schrijnende tekort aan donororganen? Zou een financiële prikkel misschien helpen om mensen zich als donor te laten registreren of bij leven een nier te doneren? -
Formalisering van informele zorg. Over de rol van ‘gebruikelijke zorg’ bij toekenning van professionele zorg
De wijze waarop professionele hulp wordt toegewezen moet veranderen. Door de huidige formele indicatiestelling krijgen mensen niet de zorg die zij nodig hebben. Soms krijgen ze te weinig professionele zorg, soms juist te veel. Als de toewijzing dichterbij en in overleg met de patiënt en zijn omgeving zou worden georganiseerd, zou veel meer maatwerk kunnen worden geregeld. -
Overwegingen bij het beëindigen van het leven van pasgeborenen
Af en toe wordt er een kind geboren met een uiterst zorgwekkende gezondheid. Artsen en ouders kunnen dan voor de vraag komen te staan of het voor het kind niet beter is om te overlijden. Voor het staken van medische behandeling en voor het actief beëindigen van het leven van een pasgeborene zijn de afgelopen jaren zorgvuldigheidseisen ontwikkeld. -
Testen van bloeddonors op variant Creutzfeldt-Jakob?
Binnen een jaar komt er naar verwachting een bloedtest op de markt voor de relatief zeldzame ziekte variant Creutzfeldt-Jakob (vCJD). De ziekte kan via bloed worden overgedragen en is dodelijk. Moeten bloeddonors verplicht op vCJD getest gaan worden? -
Over keuzevrijheid en kiesplicht. Een verkenning van opvattingen over het keuze-ideaal in de zorg
Deze verkenning gaat over keuzevrijheid in de zorg en is vooral gebaseerd op interviews met deskundigen en patiënten. Voor deze vorm is gekozen omdat nog weinig onderzoek bekend is van effecten van meer keuzevrijheid in de zorg. -
Vertrouwen in verantwoorde zorg? Effecten van en morele vragen bij het gebruik van prestatie-indicatoren
In deze publicatie van het Centrum voor ethiek en gezondheid (CEG) wordt gepleit voor een stapsgewijze aanpak en behoedzame omgang met prestatiecijfers. -
Achtergrondstudie Ethiek in de zorgopleidingen en zorginstellingen
Doel van deze achtergrondstudie is de stand van zaken met betrekking tot ethiekonderwijs in de zorgopleidingen en ethiekbeoefening in de zorginstellingen in Nederland in kaart te brengen. Het gaat daarbij om het schetsen van een indicatief beeld voor het CEG-signalement ‘Ethiek in zorgopleidingen en zorginstellingen’, dat is opgenomen in het Signaleringsrapport 2005 van het CEG (CEG 2005). -
Ethiek in de zorgopleidingen en zorginstellingen
Doorgaans signaleert het CEG ethische kwesties die voortkomen uit ontwikkelingen in de zorg of de wetenschap. Maar zorgverleners komen natuurlijk zelf ook dagelijks in aanraking met morele kwesties. Dat kunnen ‘grote’ en ‘bekende’ dilemma’s zijn, zoals abortus of euthanasie, maar veel vaker gaat het om meer alledaagse kwesties, zoals die rond het beroepsgeheim of de bejegening van patiënten en cliënten. Omdat in de zorg zoveel morele kwesties spelen, is het van belang dat zorgverleners beschikken over de vaardigheden om hiermee om te gaan. -
Opsporing verzocht? Screening in de huisartspraktijk
Er komen steeds meer mogelijkheden voor vroege opsporing gericht op preventie van ziekte door tijdige behandeling of aanpassing van de leefstijl. In dit signalement wordt aandacht gevraagd voor de rol van de huisarts in die ontwikkeling. -
Nu met extra bacteriën! Voedingsmiddelen met gezondheidsclaims
Er is sprake van aanzienlijke gezondheidsschade door ongezonde voeding. Mensen eten teveel en verkeerd, waardoor de prevalentie van tal van ziekten groeit. Een nieuwe trend in de supermarkt zijn voedingsmiddelen met gezondheidsclaims, zoals brood met visolie die het cholesterolgehalte in het bloed verlaagt of yoghurtdranken met gezonde bacteriën voor een goede darmhuishouding. Mogelijk kunnen deze nieuwe voedingsmiddelen een bijdrage leveren aan het terugdringen van de voedingsgerelateerde ziektelast. -
Ethische aspecten van kostenutiliteitsanalyse
Bewaking van de kosten voor de gezondheidszorg maakt het noodzakelijk keuzes te maken bij de toelating van voorzieningen tot het verstrekkingenpakket. Het instrument van de kostenutiliteitsanalyse (KUA) is ontwikkeld om dat te kunnen doen op grond van een uniforme kwantitatieve vergelijking van de doelmatigheid van zorgvoorzieningen over de volle breedte van de gezondheidszorg. -
Embryonale stamcellen zonder morele pijn?
Dit voorjaar lieten Koreaanse onderzoekers weten er in geslaagd te zijn embryonale stamcellen te hebben verkregen uit embryo’s die waren ontstaan via klonering, namelijk door de kern van menselijke huidcellen in te brengen in van hun kern ontdane eicellen. Men hoopt op die manier uiteindelijk in staat te zijn patiëntspecifiek celmateriaal te kunnen kweken voor autologe transplantatie bij een groot aantal uiteenlopende aandoeningen. -
Zorgverlener èn opsporingsambtenaar?
Stel dat Volkert van der G. aan de politie was ontkomen en hij meldt zich nadien bij een psychiater. Moet de psychiater dit melden aan de politie? Volgens de huidige wetgeving niet: de hulpverlener is gebonden aan zijn beroepsgeheim. Uit het signalement Zorgverlener èn opsporingsambtenaar? blijkt echter dat de opvattingen die aan deze wetgeving ten grondslag liggen onder druk staan. -
Economisering van zorg en beroepsethiek
Het feit dat economische motieven en belangen dominanter worden in de organisatie en uitvoering van de zorg, wordt vaak aangeduid met de term economisering. Voor zorgverleners betekent dit dat ze in hun afwegingen bij behandelingen naast medische ook met economische overwegingen rekening moeten houden. Dat leidt tot de vraag welke invloed economisering van zorg heeft op de beroepsethiek van zorgverleners. Zullen er verschuivingen komen in de beroepsethiek of moet de gevestigde beroepsethiek op de schop? Biedt de beroepsethiek bescherming tegen excessen van economisering van zorg?